İlber Ortaylı

[Ersin]

lber Ortaylı (d. 21 Mayıs 1947, Bregenz, Vorarlberg), Türk tarihçi, akademisyen, yazar. Türk Tarih Kurumu şeref üyesidir.

Hayatı

21 Mayıs 1947 tarihinde Avusturya'nın Bregenz şehrinde Kırım Tatarı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İki yaşındayken ailesiyle birlikte Türkiye'ye göç etti. İlk ve orta öğrenimini İstanbul Avusturya Lisesi'nde tamamladı. 1965 yılında Ankara Atatürk Lisesi'nden mezun oldu.

Akademik kariyeri

1970 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin tarih bölümünü bitirdi. Burada Şerif Mardin, Halil İnalcık, Mümtaz Soysal, Seha Meray, İlhan Tekeli, Mübeccel Kıray'ın öğrencisi oldu. Ayrıca sınıf arkadaşları arasında Zafer Toprak, Mehmet Ali Kılıçbay, Ümit Arslan da vardı.

Viyana Üniversitesi'nde Slav ve doğu Avrupa dilleri hakkında öğrenim gördü. Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesi'nde Halil İnalcık ile yaptı. Ankara Üniversitesi'nin siyasal bilgiler fakültesinde "Tanzimat sonrası mahallî idareler" adlı tezi ile 1974 yılında doktor, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman nüfûzu" adlı çalışmasıyla 1979'da doçent oldu.

1982 yılında üniversitelere uygulanan siyâsî yaptırımlara tepki olarak görevinden istifa etti. Bu dönemde Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strazburg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus'ta ders, seminer ve konferanslar verdi.

1989'da Türkiye'ye dönerek profesör oldu ve 1989-2002 yılları arasında Ankara Üniversitesi siyasal bilgiler fakültesinin idare tarihi anabilim dalının başkanlığını yaptı.

2002 yılında Galatasaray Üniversitesi'ne, iki yıl sonra ise Bilkent Üniversitesi'ne konuk öğretim üyesi olarak geçti. Şu anda Galatasaray Üniversitesi hukuk fakültesi ve Bilkent Üniversitesi hukuk fakültesinde derslerini vermektedir. Galatasaray Üniversitesi senatosu üyesidir.[5] Ayrıca İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı'nın ve Kapadokya Meslek Yüksekokulu Mütevelli Heyeti üyesidir.

2005 yılında Topkapı Sarayı Müzesi müdürü oldu. Yedi yıl bu görevde kalan Ortaylı, 2012 yılında yaş haddinden emekli oldu ve görevi Ayasofya Müzesi müdürü Haluk Dursun'a devretti.

Ortaylı, Uluslararası Osmanlı Etütleri Komitesi yönetim kurulu üyesi ile Avrupa İranoloji Cemiyeti ve Avusturya-Türk Bilimler Forumu üyesidir.


İlber Ortaylı, 1. CNR Kitap Fuarı'nda (2014)
Tarih Vakfı ve Âfet İnan ailesinin işbirliğiyle iki yılda bir verilen Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü’nün 2004 yılındaki sahipleri İlber Ortaylı'nın da içinde bulunduğu jüri tarafından belirlenmiştir. 2009 yılında İzmir Kitap Fuarı'na katılmıştır. Millî Saraylar Daire Başkanlığı'nın Dolmabahçe Sarayı'nda düzenlediği "Vefâtının 150'inci yılında I. Abdülmecit ve dönemi" başlıklı uluslararası sempozyumun açılış ve kapanış oturumlarına katılmıştır.

Ortaylı, ileri seviyede Almanca, Rusça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Farsça ve iyi seviyede Latince bilmektedir. Katıldığı bir televizyon programında bilgisayar kullanmadığını, başkalarının yanlış bilgilerle biyografisini yazdığını ve bundan büyük rahatsızlık duyduğunu dile getiren Ortaylı, orta seviyede Sırpça, Hırvatça, Boşnakça bildiği iddialarını yalanlamıştır.

Özel hayatı

1981 yılında Mersin senatörü Dr. Talip Özdolay'ın kızı Ayşe Özdolay ile evlendi ve bu evlilikten Tuna adında bir kızı oldu. Daha sonra 1999 yılında eşinden boşandı.

Ortaylı, bilgisayar ve internet kullanmayı sevmediğini defâten beyân etmiş, herhangi bir sosyal medya sitesinde adına açılmış hesapların hiçbirinin kendisine âit olmadığını da birçok kereler açıklamıştır.[13] İlber Ortaylı'nın ayrıca çocukluğundan beri büyük bir tutku ve özenle biriktirdiği minyatür otomobillerden oluşan büyük bir koleksiyonu vardır.

Televizyon programları ve yazıları

Prof. Dr. İlber Ortaylı
2004 yılında TRT 2'de başlayıp TRT Türk'te haftasonları yayınlanan "İlber Ortaylı ile" adlı belgeseli sunmuştur. NTV'de "İlber Ortaylı ile tarih dersleri" adında bir program yapmıştır. Bloomberg HT kanalında da "İlber Ortaylı ile zaman kaybolmaz" adlı bir program yapmıştır. Yeniden NTV'de 5 Kasım 2012 ile 11 Mart 2013 arasında gazeteci-yazar Mehmet Barlas ile birlikte "Her zaman" isimli bir tarih programı yapmıştır.

2000 yılından beri pazar günleri Milliyet gazetesinde, aylık Atlas Tarih ve üç aylık Doğu Batı dergilerinde makaleler yazmaktadır. Bir dönem yayınlanan Popüler Tarih ve Tarih ve Toplum dergilerinde, Habertürk gazetesinin Habertürk Tarih ekinde de yazıları yayımlandı.

Hâlen Doğu Batı ve NTV Tarih dergilerinin danışma kurulu üyesidir. İlber Ortaylı, Milliyet Sanat dergisine verdiği bir mülâkatta, kitaplığında 30.000 civarında kitabı olduğunu ve bunların 5.000'ini Galatasaray Üniversitesi'ne bağışladığını ifade etmiştir.

Aldığı ödüller

Prof. Dr. İlber Ortaylı, Osmanlı Tarihinde Aile isimli eserinin yanı sıra, tarih alanında 1970’li yılların başlarından itibaren yaptığı çalışmaları, yayınladığı makaleler ve kitapları, tarih biliminin yaygınlaştırılması çabaları, tarihi her yaştan Türk insanına sevdirme konusundaki faaliyetleri, yurtdışındaki bilimsel etkinlikleri ve Türk tarihçiliğinin uluslararası alanda önemli bir ismi olması da göz önüne alınarak tarih dalında 2001 Aydın Doğan Ödülü'ne layık bulundu.

2006 yılında İtalya'da Lazio bölge yönetiminin başlattığı ve her yıl devam etmesi öngörülen Akdeniz Festivali'nde toplumsal ve kültürel tarih alanındaki "Avrupa ile Akdeniz arasında Lazio" ödülünün Prof. Dr. İlber Ortaylı'ya verilmesi uygun görülmüştür.

2007 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin imzasıyla Rusya tarafından Rus dilini ve kültürel mirasını yayan, ülkelerin ve halkların birbirlerine yaklaşmasını sağlayan kişilere verilen Puşkin Madalyası'na Türkiye'den Ortaylı layık görülmüştür.

Eserleri

Tanzimat'tan Sonra Mahallî İdareler (1974)
Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi (İlhan Tekeli ile birlikte, 1978)
Türkiye İdare Tarihi (1979)
Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu (1980)
Gelenekten Geleceğe (1982)
İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (1983)
Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Yerel Yönetim Geleneği (1985)
İstanbul'dan Sayfalar (1986)
Studies on Ottoman Transformation (1994)
Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı (1994)
Türkiye İdare Tarihine Giriş (1996)
Osmanlı Aile Yapısı (2000)
Tarihin Sınırlarına Yolculuk (2001)
Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadî ve Sosyal Değişim (2001)
Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiyesi'ne (Taha Akyol ile birlikte, 2002)
Osmanlı Barışı (2004)
Barış Köprüleri: Dünya'ya Açılan Türk Okulları (2005)
Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek-1 (2006)
Kırk Ambar Sohbetleri (2006)
Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek-2 (2006)
Eski Dünya Seyahatnamesi (2007)
Avrupa ve Biz (2007)
Batılılaşma Yolunda (2007)
Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek-3 (2007)
Mekân ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı (2007)
Tarihimiz ve Biz (2008)
Tarihin İzinde (2008)
Tarihin Işığında (2009)
Türkiye'nin Yakın Tarihi (2010)
Defterimden Portreler (2011)
Tarihin Gölgesinde (Taha Akyol ile birlikte) (2011)
Yakın Tarihin Gerçekleri, Timaş Yayınları (2012)
Cumhuriyetin İlk Yüzyılı 1923-2023, Timaş Yayınları (2012)
İlber Ortaylı Seyahatnamesi, Timaş Yayınları (2013)
İmparatorluğun Son Nefesi, Timaş Yayınları (2014)
Eski Dünya Seyahatnamesi, Timaş Yayınları (2014)
Türklerin Tarihi, Orta Asya'nın Bozkırlarından Avrupa'nın Kapılarına, Timaş Yayınları (2015)
Türklerin Tarihi, Anadolu'nun Bozkırlarından Avrupa'nın İçlerine, Timaş Yayınları (Nisan 2016)
İttihat ve Terakki(2016)
Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı(2016)
Osmanlı’ya Bakmak Osmanlı Çağdaşlaşması(2016)
İstanbul'dan Sayfalar(2016)
Türklerin Altın Çağı(2017)
Gazi Mustafa Kemal Atatürk (2018)