Saltanat Mücadeleleri ve Gaznelilerin Zayıflaması
Gazneliler, Dandanakan hezimetinden sonra hem iç hem dış sorunlar yaşamaya başladılar. Sultan Mesut’dan sonra yerine, hükümdarlığı elinden aldığı ağabeyi Muhammed geçti. Ancak Sultan Mesut’un oğlu Mevdud, babasının öldürüldüğü haberini alınca Gazne’ye gelerek amcası Muhammed’i tahttan indirip yerine kendisi geçti. Mevdud, Gaznelilerin yeni hükümdarı olmuştu ancak ülke, Dandanakan mağlubiyetinden sonra hem Batı topraklarını hem de itibarını kaybetmiş durumdaydı. Üstelik Selçuklular, hâkimiyeti altındaki Merv, Horasan ve Fergana’dan sonra Dandanakan savaşı sonrasında Tohoristan ve Zemindaver’i de ele geçirmişlerdi. Sultan Mevdud, ilerleyen Selçuklu akınlarını durdurmak için komşu devletlerden yardım talep ederek zorda olsa Selçukluların ilerlemelerini durdurabilmişti. Ancak genç yaşına rağmen hastalanarak 1049 yılında ölünce Gazne Devleti içerisinde saltanat mücadeleleri baş gösterdi.
Sultan Mevdud’un ölümü üzerine yerine önce 2. Mesut çıktı. Sultan Mevdud’un oğlu bu durumu kabul etmeyince 2. Mesud’un yerine Sultan Mevdud’un kardeşi (Sultan Mahmut’un torunu) Ali yönetime geçirildi. Sultan Ali, saltanat ailesinin en yaşlı mensubu olan amcası Abdürreşit'i (1. Mahmu'un oğlu) kendisine rakip olmaması için hapse attırdı. Ancak Sultan Ali'nin bu hamlesi veziri ve ordu kumandanı olan Tuğrul Bozan'ın Abdürreşit'i hapisten çıkartıp ordusunu emrine vererek sultan ilan etmesiyle bertaraf oldu. Ordusunun amcası Abdürreşit'in elinde olduğunu göre Sultan Ali, kaçmaya çalışsa da yakalanarak öldürüldü ve Gaznelilerin hükümdarlığına Abdürreşit Han geçti.
Abdürreşit Han yönetime geçmişti ancak Gaznelilerin içinde bulunduğu zor durum ve iç zafiyetler saltanat makamına göz dikenlerin sayısını arttırmıştı. Yaşı oldukça ilerlemiş olan Abdürreşit, saltanat makamının saygınlığını yitirmesi sebebiyle makamını ele geçirmek isteyen kişilerle baş edememekteydi. Gazne Ordusunun başkumandanı Tuğrul Bey, ülkenin içinde bulunduğu zor durum ve saltanat kavgası sebebiyle zayıflayan Gazne Devletinin itibarını yeniden kazandırmak için yönetime el koydu ve tüm saltanat varislerini öldürerek hükümdarlığını ilan etti (1050).

Tuğrul Bozan Dönemi
Tuğrul Bozan Han, Gaznelilerin kötü gidişatına son vermeyi başardı. Saltanat varislerini öldürerek taht mücadelesine son vermişti. Bu hamlesiyle devlet içindeki mücadeleler sona erdi. 1040 yılından buyana devam eden Selçuklu akınları da Sultan Ali döneminde durduruldu. Gaznelilere kaybettiği itibarı yeniden kazandırmak için hem devlet içindeki teşkilatlandırmayı güçlendirdi, hem ordunun nizamını ve gücünü yeniden toparladı hem de sınır komşuları ile ilişkileri kontrol altına aldı. Bu anlamda, Sultan Ali, Gaznelilerin 2. Sebüktegin’i olarak anılmaya başlanmıştır. Tuğrul Bozan Han, başarılı hâkimiyet dönemi sonrasında 1059 yılında vefat edince yerine kardeşi İbrahim geçti.

Sultan İbrahim Dönemi
Sultan İbrahim, Gaznelilerin hükümdarı olduğu ilk yılında ilk iş olarak Selçuklularla sulh yaptı. Zira Selçuklular artık bir beylik değil büyük bir Devlet haline gelmişlerdi ve Gazne Devleti, Selçuklularla mücadele edebilecek güce sahip değillerdi. Selçuklularla yapılan sulhun ardından iyi ilişkiler kurmak için oğlu Mesut’u Selçuklu Sultanı Melikşah’ın kızı ile evlendirdi. Böylelikle sağlanan barış, akrabalık ilişkileri ile pekiştirilmiş oldu. Sultan İbrahim, batı sınırındaki Selçuklu tehdidini sulh ile bertaraf ettikten sonra, atası Gazneli Mahmut döneminde fethedilen Hindistan coğrafyası üzerinde kaybettiği hakimiyeti geri kazanmak için yoğun çaba sarfetti. Art arda giriştiği Hindistan seferleri ile doğu sınırlarını Ganj nehrine kadar ilerletti. 40 senelik saltanatı döneminde Gaznelilerin güçlenmesini ve yeniden ayağa kalkmasını sağladı. 1099 yılında vefat edince de yerine oğlu 3. Mesut geçti.

3. Mesut Dönemi
Sultan İbrahim’den sonra yerine geçen oğlu 3. Mesut, babasının iyi ilişkiler içerisine girdiği ve aynı zamanda damadı olduğu Selçuklular ile dostluğunu devam ettirdi. Bu dostluk neticesinde 16 yıllık hâkimiyeti döneminde Selçuklular ile Gazneliler arasında hiçbir savaş meydana gelmedi ve ülkenin batı sınırları güvence altına alınmış oldu. Doğuda ise babası İbrahim’in seferlerle yeniden kontrolü altına aldığı Hindistan bölgesi üzerindeki fütuhatı devam ettirerek Gaznelilerin Hint coğrafyasındaki etkinliğini pekiştirdi. 3. Mesut, 16 yıl boyunca ülkesini dış tehditlerden uzak tutmayı başararak hem ülke içinde huzuru sağladı hem de Gaznelilerin bölgesel hâkimiyetini muhafaza etti. Ancak 3. Mesut’un vefatından sonra Gazneliler yine iç karışıklıklarla boğuşmak durumunda kaldı. 3. Mesut’un 1115 yılında vefat etmesiyle yerine oğlu Şirzad geçti.