Bizans adı nereden geliyor
Bizim bugün Bizans olarak adlandırdığımız imparatorluk, gerçekte Roma İmparatorluğu’dur. Bizans ismini o imparatorluğun insanları hiçbir zaman kullanmamışlardır. Bizans 16. yüzyılda Alman alimlerinden Hieronymus Wolf (1516-1580)’un uydurduğu bir isimdir. İmparatorluğa Bizans, ve bu ülkenin insanlarına Bizanslılar demek 16. yüzyılın Batı Avrupa’sının yakıştırmasıdır. Arkasında Mukaddes Roma-Germen İmparatorluğu’nu meşrulaştırmak gibi siyasi bir misyon yatmaktadır. Neden Bizans isminin seçildiği sorusunun yanıtı ise “Yeni Roma” olarak Doğu Roma İmparatorluğu’nun yeni başkenti seçilen bugünkü İstanbul kentinin kuruluşuna uzanmaktadır.
MÖ 7. yüzyılda Megara’dan yola çıkan Byzas komutasındaki Yunan kolonistlerin Sarayburnu bölgesine yerleşmesi sonucu buraya Byzantion denmesinden gelir. MS 73 yılında Roma İmparatorluk topraklarına katılan kent, 330 yılında Konstantinopolis olana kadar 10 yüzyıl boyunca Byzantion olarak anılmıştır. Dolayısıyla, ilk Roma imparatoru Augustus’tan (MÖ 27- MS 14) son imparator XI. Konstantinos’a (1448-1453) kadar geçen yaklaşık 1500 yıllık dönemi Roma İmparatorluk dönemi olarak adlandırmak yanlış olmayacaktır. Gerçekte ise Bizans sözcüğünün literatüre yerleşmesi ancak 19.yy’da olmuştur. Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet 1453’te imparatorluğun başkenti Konstantinopolis’i ele geçirmiş ve Roma İmparatorluğu’nu tarih sahnesinden silmiştir.
Değişimin sonuçları
Ancak, Bizans sözcüğünün kullanılmasının haklı nedenleri de vardır. Çünkü, MS 4. yüzyıldan itibaren imparatorluğun dinsel, kültürel, ekonomik ve politik yapısında bir değişim söz konusudur. Bu değişim aynı zamanda farklı bir anlayışın ürünüdür. Bu yapısal ve kültürel değişimi/anlayışı “Roma” dışında farklı bir anlayışla anlatmak gerekiyordu. “Bizans” bu gereksinimin bir ürünüdür. Fakat bilim adamları bu kez başka bir sorunla karşı karşıya kaldılar. Bizans Dönemi hangi tarihten itibaren başlayacaktı? Bunun için birkaç dönüm noktası vardı. 330’dan sonra Büyük Konstantinus’un imparatorluğun başkentini Roma’dan Byzantion’a (Konstantinopolis) taşıması; 395’de imparatorluğun ikiye ayrılması ya da 476’da Batı Roma’nın yıkılışı gibi. Kuşkusuz ne olduysa imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasından sonra oldu. 4. yüzyılda imparatorluğun içinde bulunduğu kriz, bir bölünmenin (ya da küçülmenin) sinyalini veriyordu. Ancak, bu denli geniş bir coğrafyaya yayılmış imparatorluğun bölünmesi kaçınılmazdı. Nitekim Roma İmparatoru I. Theodosius’un 395 yılında ölümü üzerine, imparatorluğun yönetimi iki oğlu arasında paylaştırıldı. Büyük oğlu Arcadius, imparatorluğun Doğu yarısının, küçük oğlu Honorius ise Batı yarısının yönetimini üzerine aldı. Doğu’nun merkezi Konstantinopolis olurken Batı’nın merkezi Roma olarak kaldı.
5. yüzyıl içerisinde Batı Roma giderek zayıfladı, Germen akınları ve baskısı sonucu son imparator Romolus Augustulus’un tahtan indirilmesiyle de tarih sahnesinden tamamen silindi. İmparatorluğun Doğu yarısı ise sonradan adlandırıldığı şekilde “Doğu Roma” ya da “Bizans” olarak 1453’e kadar varlığını sürdürdü.
|