Kanal (Ark) Nedir?


Kanallar, doğal olmayan, insanlar tarafından yapılmış özellikle ulaşım için kullanılan su yollarıdır. Ayrıca akaçlama ve sulama amacıyla yapılmış kanallar da vardır.

Ucuz ve kolay olması nedeniyle, özellikle yük taşımacılığında ırmaklardan faydalanılmıştır. Bu nedenle insanlar, ırmak yatağının dar veya kıvrımlı olduğu ya da ırmak bulunmayan bölgelerde kanallar yapmışlardır.

Dünyada bilinen ilk kanal, Mezopotamya’da MÖ 4000 yıllarında yapılmıştır. MÖ 6. yüzyılda yapılmaya başlanılan, yapımı yüzyıllarca süren Büyük Çin Kanalı, 17. yüzyılda Pekin ile Hangzhou arasında 1794 km’ye ulaşmıştır.

O zamandan günümüze kadar, birçok ülkedeki yapılmış kanallar sayesinde, yük gemileri yüklerini çok uzaklara taşımaya, yolcu gemileri de insanlara eğlenceli ve rahat seyahat imkanları sunmaya başlamışlardır. Üzerinde ulaşım yapılabilen iki ırmağı bir kanalla birleştirmek ulaşımda büyük kolaylıklar sağlamıştır. Roma döneminden itibaren önce Avrupa’da, 19. yüzyılda da Amerika’da kanal ağlarının yapımına ağırlık verilmiş ve ana endüstri merkezleri bu kanallar sayesinde birbirine bağlanmıştır. Deniz ve okyanusların arasında, büyük gemilerin geçmesine uygun yapılmış kanallar sayesinde dünyayı gezen gemilerin yolları büyük ölçüde kısalmıştır.

Kanallarda, yük taşımak için mavna adı verilen dar, hafif ve uzun tekneler kullanılmaktadır. İlk zamanlarda mavnalar kanal yanındaki yoldan atlar ya da tayfalar tarafından çekilirdi. Ancak küçük ve dar tünellerden geçilirken büyük sorunlar yaşanır, bu tünellere girildiğinde tayfalar sırtüstü yatarak ayaklarını tünelin tavanına dayayıp mavnayı iterlerdi. Daha sonraları mavnalara motor takılarak bu sorun giderilmiştir. Ancak günümüzde bu kanalların çoğu turistik gezi amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Geniş kanallarda ise oldukça büyük mavnalar, üçgen şeklinde yelkeni ve 15 tonu bulan ağırlığıyla salapuryalar kullanılmaktadır.

Kanallar eğimlerde aşağı veya yukarı gidemediklerinden, kanal yapımcıları kanal boyunca bir dizi havuz yaparak bu sorunu çözmüşlerdir. Kanal-havuz denilen bu aktarma havuzları sayesinde kanal içindeki su yükseltilmiştir. Bu nedenle de havuz içindeki su düzeyleri farklıdır. Kanal yapılırken karşılarına çıkan tepeleri aşabilmek için de tüneller yapmışlardır. Kanallarda daima su bulunmak zorundadır. Bu su da ırmaklardan, akarsulardan sağlanır. Bazı yerlerde kanala sürekli su sağlamak amacıyla, kanal hattı boyunca su akışını sağlayan rezervuarlar kurulmuştur.

Kanallar, topraktan yapılmış olabileceği gibi, taş, asfalt veya betondan da olabilir.