Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
İkinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan bazı iki heceli sözcüklere, ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde, ikinci hecedeki dar ünlü düşer. Bu ses olayına "orta hece düşmesi" de denir.
ağız+ı>ağzı;
bağır+ına > bağrına;
beniz + im > benzim;
alın+ım > alnım;
karın+ın > karnın;
göğüs + ü > göğsü;
oğul + u > oğlu…
Arapçadan dilimize girmiş bazı sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek ya da sözcük (yardımcı eylem) getirildiğinde, aynı ses olayı ortaya çıkmaktadır.
sabır + ın > sabrın,
şükür et > şükret,
zikir + i > zikri,
fetih + i > fethi,
fikir + imiz > fikrimiz,
fikir eyledi > fikreyledi,
zikir edilen > zikredilen...
Birleşik sözcük oluşumu sırasında da ünlü düşmeleri görülmektedir.
Buna "ünlü aşınması" da denir.
ne için > niçin,
ne asıl > nasıl,
kayın ana > kaynana,
kayın ata > kaynata,
kahve altı > kahvaltı,
biri biri > birbir,
sütlü aş > sütlaş > sütlaç
Bazı sözcükler türetilirken ünlü düşmesi olabilir,
ayır + ım > ayrım,
kavur + uk > kavruk,
koku + la > kokla,
yanıl + ış > yanlış,
savur + uk > savruk,
sızı + la > sızla,
ileri + le > ilerle,
devir + im > devrim,
yalın + ız > yalnız,
oyun + a > oyna,
sıyır + ık > sıyrık
|