Düsünme Ilkeleri
Mantikli “düsünme”, aklin ilkelerine uygun düsen bir düsünmedir. Eger aklin düsünme ilkeleri olmasaydi, insanlararasi iletisim olanagi ortadan kalkardi. Demek ki biz saçma ile saçma olmayani, mantikli ile mantiksizi aklimizdaki bir takim ilkelere göre birbirinden ayiririz. Klasik mantik (Aristoteles mantigi) düsünmenin ilkelerini, özdeslik ilkesi, çelismezlik ilkesi ve üçüncü halin olanaksizligi ilkesi olmak üzere üç ilkede toplar. Leibniz bunlara bir dördüncü ilke olarak yeter neden (sebep) ilkesini eklemistir.
UYARI : Özdeslik ilkesi bir nesnenin yalnizca kendini anlatirken, çelismezlik ilkesi nesnenin disindaki tüm nesneleri anlatir. Bu yüzden, çelismezlik ilkesinin evrenine giren nesneler özdeslik ilkesinin evresine giren nesnelerden daha çoktur. Çelismezlik ilkesinin dayandigi temel, özdeslik ilkesidir. Çünkü, bir sey kendisi olmayan sey degilse (çelismezlik) kendisidir (özdeslik). Üçüncü halin olanaksizligi ilkesine karsi ikiden fazla olasiligin oldugu görüsünden hareketle çok degerli mantik dogmustur.
|