Hukuk Mahkemelerinde Adli Yardım

Hukuk sistemimizde adli yardım terimi iki farklı anlama gelmektedir:

1- Mahkeme masraflarının kamu tarafından üstlenilmesi. Uygulamada bu türe, adli müzaheret adı da verilmektedir.
2- Maddi imkanları avukat tutmaya yeterli olmayan kişilere, ücreti devlet tarafından ödenen bir avukat atanmasıdır.

Birinci anlamı ile adli yardım, yani mahkeme masraflarının kamu tarafından üstlenilmesi Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir ve bu yöndeki talepler mahkeme tarafından karara bağlanır. İkinci anlamda adli yardım yani avukat atanması ise Avukatlık Kanunu’nda düzenlenmiştir ve bu talepler ilgili Baro Başkanlıkları tarafından karara bağlanır.

Mahkemelerce adli yardım talebi konusunda verilen kabul veya red kararları kesindir. Ancak adli yardım talebinde bulunan bir kimse, bunu haklı gösterecek yeni bir sebebin ortaya çıkması halinde, yeniden adli yardım talebinde bulunabilir. Adli yardım talebi kabul edilen taraftan harç ve gider avansı talep edilmez. Yargılama sonuçlandığında, davanın kazanılması halinde harç ve masraflar karşı tarafa yükletilmektedir. Davanın kaybedilmesi halinde ise, karşı tarafın ödediği ve adli yardım nedeniyle alınmayan harç ve masraflar ödenmek zorunda kalınacaktır.

Mali yetersizlik nedeniyle avukat tutamayacak durumda olan kişiler, davalarının adli yardım yolu ile temin edilecek bir avukat tarafından takip edilebilmesi için Baro Başkanlığına başvurabilirler. Baro Başkanlıkları adli yardım taleplerini inceleyip karara bağlamak için Baro Yönetim Kurulundan bir veya daha fazla avukatı görevlendirebilecekleri gibi bulundukları ilin büyüklüğüne göre Baro bünyesinde adli yardım komisyonları da kurabilirler. Adli yardımda görev almak konusunda gönüllü olan avukatlar, görevlendirmede adaletin sağlanması bakımından belirli bir sıra dahilinde, bu komisyonlar tarafından görevlendirilir. Kendisine avukat atanan kişiler tüm mahkeme masraflarını üstlenmekle yükümlüdürler. Adli yardımdan yararlanan kişi için mahkemenin talebi üzerine baro tarafından görevlendirilen avukatın ücreti, yargılama gideri olarak Hazineden ödenir. Her iki adli yardım yönteminin birlikte uygulanması da mümkündür.