Üç hal yasası nedir?

İnsan düşüncesinin sürekli gelişmesini ya da ilerlemeyi inceleyen sosyolojiye ‘dinamik sosyoloji’ adını veren Comte, kendi görüş ve incelemelerine göre,insan düşüncesini,dolayısıyla toplumların evrimini yöneten yasayı şöyle açıklıyor: Toplumlarda ,tarih boyunca insan düşüncesi her biri bir aşama olan üç halden geçer. Bu üç hal ,sırasıyla şunlardır:

1) Teolojik ya da hayali hal,
2)Metafizik ya da soyut hal,
3) Pozitif ya da bilimsel hal.

Comte’a göre ,birinci aşama olan teolojik hal içinde insan düşüncesi,yaşantıdaki her şeyi ,üstün yetenekli kişilerin(din adamlarının),Tanrıların işi,eylemi olarak açıklar. Başka bir deyişle,bu teolojik halde insanlar,olayların nedenini doğaüstü varlıklarda görür. İkinci aşamada olan metafizik hal içinde insan düşüncesi,bütün olayların soyut güçlerin etkisiyle gerçekleştiğine inanır,ya da her şeyi soyut güçlere göre açıklar,örneğin doğa,salt özgürlük,tam erdem gibi kavramlara göre. Üçüncü aşamada olan pozitif hal içinde insan düşüncesi,salt gerçeği ve şeylerin nedenlerini aramaktan vazgeçer. İnsan,olaylar hakkında bilgi edinmekle yetinir;başka bir deyişle,insan kendine görünen gerçek hakkında bilgi edinmeye çalışır. Bunu da gözlem ve uslamlama ile yapar. Bu pozitif halde insanın amacı,yasalar bulmak ,yani olaylar arasındaki değişmez ilişkileri bulmakatır.

Görülüyor ki Comte’a göre insan düşüncesi ya da insan zekası, tarih içindeki çeşitli etkinliklerinde ,en basit ilk hareketinde (hamlesinde) Comte’un kendi yaşadığı Avrupa’daki çağa kadar üç halden geçmiştir. Başka bir deyişle, Comte’a göre başlıca anlayışlarımızın her biri bilgilerimizin her dalı,birbirinden farklı,üç kurumsal halden geçer. Comte,bu üç hali ,üç düşünce yöntemi ,üç çeşit felsefe olarak görür. Birinci hal, insan zekasının zorunlu hareket noktasıdır. Üçüncü hal ,insan zekasının değişmez ve kesin halidir. İkinci hal ise,birinci halden üçüncü hale geçişi sağlar ancak.